Το Περτούλι, περιτριγυρισμένο από τα ξακουστά βουνά Νεράϊδα, Κόζιακας, Λουπάτα και Αυγό, και γεμάτο από πυκνά δάση, καταπράσινα λιβάδια, αγριολούλουδα που με την πολυχρωμία τους ξεπετάγονται δίπλα στα ψηλά έλατα και τα τρεχούμενα νερά του χειμάρρου που γεμίζουν με υδρόβια φυτά, δεν θα ήταν υπερβολή να μιλήσουμε για ένα ορεινό παράδεισο.

Το εκκλησάκι των Αγ. Αποστόλων, μια άσπρη μινιατούρα μέσα στο καταπράσινο τοπίο, που γίνεται ακόμα πιο γραφικό και πανέμορφο όταν το χιόνι σκεπάζει την περιοχή και προσφέρει μια εικόνα που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους εάν δεν τη ζήσει από κοντά.

Πασίγνωστα όσο και ονειρεμένα είναι τα Περτουλιώτικα λιβάδια, μεγάλες καταπράσινες εκτάσεις στις οποίες βόσκουν αμέριμνες αγελάδες ντόπιων κτηνοτρόφων.

Ανάμεσα στην Ελάτη και το Περτούλι υπάρχει το Χιονοδρομικό Κέντρο Περτουλίου, ένα υπέροχο τουριστικό Χιονοδρομικό Κέντρο που και μόνο λόγω της μικρής του απόστασης από τα χωριά της περιοχής αλλά και τα Τρίκαλα, συγκεντρώνει τα βλέμματα των φίλων του σκι.

Για αυτά που θα συναντήσουμε και θα δούμε στην περιοχή μας δίνει μια γεύση ο ναός της Αγ. Κυριακής που συναντάμε μόλις μπαίνουμε στον οικισμό του Περτουλίου και που το πανηγύρι την ημέρα της γιορτής της είναι ανεπανάληπτο και αφήνει αξέχαστες στιγμές.

Ιστορικά, το Περτούλι πρωτοαναφέρεται στον κώδικα 221/8α της Μονής Βαρλαάμ στις αρχές του 10ου αι., ενώ στα 1720 επειδή έπεσε επιδημία πανούκλας ερημώθηκε και ξανακατοικήθηκε από τον Τριαντάφυλλο Χατζή Μπέρτα στον οποίο οφείλεται και το όνομα του χωριού (Μπερτούλι, το χωριό του Μπέρτα). Επίσης, το όνομα Περτούλι συναντάται και σε κατάστιχο του Μεγάλου Μετεώρου το 1741, όπως και σε αναφορά των κατοίκων του Ασπροποτάμου προς τον πασά των Τρικάλων το 1841. Τον Ιούνιο του 1823 κάηκε από τον Αρβανίτη Σελιχτάρ Μπόδα μαζί με το Νεραϊδοχώρι και την Πύρρα και έτσι καμμένα τα βρήκαν όταν τα επισκέφθηκαν το 1826, ο Στουρνάρης και ο Κασομούλης. Το Περτούλι ξαναχτίζεται στα 1841 όπως και ο πύργος του Χατζηγάκη, εγγονού του Χατζή Μπέρτα που σώζεται μέχρι σήμερα. Το 1943 η ιστορία επαναλαμβάνεται και το Περτούλι καταστρέφεται, γιατί ήταν η έδρα του Κοινού Γενικού Στρατηγείου των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων κατά των Άγγλων.

Στο Περτούλι, θα βρούμε πολλούς αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησίες και μοναστήρια, αλλά και άλλα ιστορικά κτιρία. Κάποια από αυτά είναι:

•- Το «Κοκκινοστέφανο», ένα βυζαντινό ή μεσαιωνικό φρούριο, δίπλα στο βουνό «Γκιώνα»

•- Η Εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (1863), τρίκλιτη βασιλική, χτισμένη στη θέση παλιότερου ομώνυμου ναού

•- Η Εκκλησία της Αγίας Κυριακής

•- Η Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου

•- Ο Πύργος του Χατζηγάκη (1841), εγγονού του Χατζή Μπέρτα, ο οποίος έχει αναστηλωθεί βάση φωτογραφιών και γκραβούρων που μαρτυρούν την πρώτη του μορφή

•- Το πέτρινο «Γεφύρι της γριάς», που βρίσκεται στο «φαράγγι της Μάνας», που διασχίζεται από τον παραπόταμο του Αχελώου και αποτελεί αξιόλογο μνημείο της περιοχής καθώς πάνω στο γεφύρι υπάρχουν σκαλισμένες παραστάσεις με εξαιρετική λεπτότητα και τέχνη.

•- Ο «Μπαζέικος μύλος»: στη δεξιά όχθη φαντάζει πλαγιαστή πλακανίθρα πάνω στην οποία βρίσκεται κουλουριασμένη πετρωμένη πέστροφα.

Κάποιες από τις παραδοσιακές - πολιτιστικές εκδηλώσεις που μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει στην περιοχή είναι:

- 6, 7 Ιουλίου, το πανηγύρι της Αγίας Κυριακής

- 5, 6 Αυγούστου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

- 14, 15 Αυγούστου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου: οι πανηγυρικές εκδηλώσεις ξεκινούν με λειτουργία, όπου πλούσια προσφέρονται ντόπια εδέσματα (κυρίως κρέας, πίτες, γαλακτοκομικά) και κορυφώνονται με γλέντι, με τη συμμετοχή των παρευρισκομένων, με δημοτικά παραδοσιακά συγκροτήματα

- Τον Ιούνιο γίνεται η γιορτή των μελισσοκόμων στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής

- Τέλη Μαΐου, πραγματοποιείται κάθε χρόνο στα περτουλιώτικα λιβάδια η μεγάλη και σχετικά πρόσφατη γιορτή το «Αντάμωμα των Σαρακατσαναίων», κατά τη διάρκεια της οποίας Σαρακατσάνοι από όλη την Ελλάδα συγκεντρώνονται για να αναπαραστήσουν τον παλιό νομαδικό τρόπο ζωής, στήνοντας «κονάκια», αργαλειούς και μαγειρεύοντας παραδοσιακά φαγητά υπό τους ήχους της παραδοσιακής μουσικής τους.

Κάποια σημεία της περιοχής με Ιδιαίτερη Φυσική Ομορφιά είναι:

- Το Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου, όπου διαβούν σπάνια ζώα και αναπτύσσεται μια μεγάλη ποικιλία ειδών χλωρίδας

- Τα Περτουλιώτικα λιβάδια, οροπέδια, τα οποία διασχίζονται από τον «Ξεριά» ή «Περτουλιώτικο» ποταμό που τα χωρίζει σε εξαιρετικά μαιανδρικά σχήματα, και τα οποία στην ντόπια διάλεκτο ονομάζονται «κουλούρια».

- Η Λίμνη Κόζιακα, η οποία βρίσκεται ανάμεσα στις κορυφές «Αστραπή» και «Αρβανίτες» (1.500-1.600 μ.)

- Το Φαράγγι της Μάνας, το οποίο διασχίζεται από τον παραπόταμο του Αχελώου και αποτελεί βιότοπο για αρκούδες, λύκους και ελάφια.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ - ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

- Δίπλα στο βουνό «Γκιώνα» υπάρχει το «Κοκκινοστέφανο» που δίνει την εντύπωση ενός βυζαντινού ή μεσαιωνικού φρουρίου. Εκκλησίες - Μοναστήρια
- Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, τρίκλιτη βασιλική, χτισμένη στη θέση παλιότερου ομώνυμου ναού (1863). - Αγίας Κυριακής - Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Στοιχεία Λαικού Πολιτισμού- Πύργος του Χατζηγάκη (1841), εγγονού του Χατζή Μπέρτα (έχει αναστηλωθεί βάση φωτογραφιών και γκραβούρων που μαρτυρούν την πρώτη του μορφή). Ο Χατζηγάκης ήταν ο μεγαλύτερος τσέλιγκας του Ασπροποτάμου. - Το πέτρινο « Γεφύρι της γριάς», που βρίσκεται στο «φαράγγι της Μάνας», που διασχίζεται από τον παραπόταμο του Αχελώου και αποτελεί αξιόλογο μνημείο της περιοχής καθώς πάνω στο γεφύρι υπάρχουν σκαλισμένες παραστάσεις με εξαιρετική λεπτότητα και τέχνη. - Ο «Μπαζέικος μύλος»: στη δεξιά όχθη φαντάζει πλαγιαστή πλακανίθρα πάνω στην οποία βρίσκεται κουλουριασμένη πετρωμένη πέστροφα.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

- 6-7 Ιουλίου, πανηγύρι Αγίας Κυριακής - 5-6 Αυγούστου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος - 14-15 Αυγούστου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου: Οι πανηγυρικές εκδηλώσεις ξεκινούν με λειτουργία, «διάκλησι» , όπου πλούσια προσφέρονται ντόπια εδέσματα (κυρίως κρέας, πίτες, γαλακτοκομικά) και κορυφώνονται με γλέντι, με τη συμμετοχή των παρευρισκομένων, με δημοτικά παραδοσιακά συγκροτήματα. - Τον Ιούνιο γίνεται η γιορτή των μελισσοκόμων στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής - Τέλη Μαΐου, πραγματοποιείται κάθε χρόνο στα περτουλιώτικα λιβάδια η μεγάλη και σχετικά πρόσφατη γιορτή που είναι το «Αντάμωμα των Σαρακατσαναίων»: Σαρακατσάνοι από όλη την Ελλάδα συγκεντρώνονται για να αναπαραστήσουν τον παλιό νομαδικό τρόπο ζωής, στήνοντας «κονάκια», αργαλειούς και μαγειρεύοντας παραδοσιακά φαγητά υπό τους ήχους της παραδοσιακής μουσικής τους.

Αρχαιολογικοί χώροι - Ευρήματα